Różnice w brytyjskim i amerykańskim angielskim – część 1
wstecz
Pozwólcie, że opowiem Wam (podobno prawdziwą) historię, którą usłyszałem na studiach. Pewien Brytyjczyk, nazwijmy go Hugh, pojechał do USA. Poszedł do sklepu i zapytał sprzedawczynię: Do you flog fags here? Sprzedawczyni zdębiała słysząc te słowa. Jak myślicie, dlaczego?
Jeśli ktoś z Was interesuje się różnicami między brytyjską a amerykańską wersją języka angielskiego, to może się domyślać dlaczego sprzedawczyni, nazwijmy ją Susan, była taka zdziwiona słysząc słowa Hugh. Chodzi o różnicę w znaczeniu dwóch słów, których on użył. W brytyjskim angielskim (BrE) flog to potoczne określenie na „sprzedać”, „opchnąć” coś komuś, podczas gdy główne znaczenie, zarówno w BrE, jak i w amerykańskim angielskim (AmE), i zapewne tylko takie znane Susan to „chłostać”. Co do słowa fag, to w BrE to potoczne określenie papierosa („fajka”, „pet”), a w AmE to potoczne i bardzo negatywne określenie osoby homoseksualnej, zazwyczaj mężczyzny („pedał”). Także, jak widać, podczas gdy Hugh chciał się zapytać, czy w tym sklepie sprzedają fajki, to Susan zrozumiała, że Hugh pyta, czy w jej sklepie chłoszczą pedałów. Bardzo niezręczne nieporozumienie.
Na szczęście takich ekstremalnych przypadków nie jest aż tak dużo (choć o innym, pociągającym za sobą jeszcze poważniejsze konsekwencje, przeczytacie w następnym wpisie dotyczącym różnic między BrE i AmE). Natomiast warto wiedzieć czym różnią się te dwie główne odmiany języka angielskiego, gdyż w obecnych czasach, obojętnie, czy się mieszka w Wielkiej Brytanii, Ameryce, Irlandii, Polsce czy gdziekolwiek indziej na świecie można się natknąć na obie (i oczywiście inne, ale to już inna bajka).
Główne (choć oczywiście nie jedyne) różnice między BrE i AmE można podzielić na te dotyczące:
– wymowy
– pisowni
– gramatyce
– znaczenia i doboru słów określających dane pojęcie.
Mimo że zacząłem ten wpis od podania przykładu dotyczącego tej ostatniej kategorii, to więcej na ten temat i na temat gramatyki będzie następnym razem. Dziś skupimy się na najważniejszych i najpopularniejszych różnicach w wymowie i pisowni.
Jeśli chodzi o różnice w wymowie, to przede wszystkim w BrE zazwyczaj nie jest wymawiany dźwięk /r/, gdy występuje po samogłosce, i tak np.
writer = /raitə/ – pisarz
more = /mo:/ – więcej
bird = /be:d/ – ptak
car = /ka:/ – samochód
podczas gdy w AmE ten dźwięk jest zazwyczaj wypowiadany:
writer = /raitər/
more = /mo:r/
bird = /be:rd/
car = /ka:r/
Kolejną ważną różnica jest wymowa dźwięku /o/. W BrE jest on wymawiany bardzo podobnie do polskiego /o/ delikatnie wpadającego w /a/, np.:
clock = /klok/ – zegar
got = /got/ – czas przeszły (i III forma w BrE) od get
gone = /gon/ – III forma od go
body = /body/ – ciało
podczas gdy w AmE ten dźwięk jest zazwyczaj wypowiadany jak długie /a:/:
clock = /kla:k/
got = /ga:t/
gone = /ga:n/
body = /ba:dy/
Następną różnice widać w przypadku dźwięków /a:/ i /æ/, w BrE o wiele częściej wypowiadamy /a:/ w słowach takich jak np.:
sample = /sa:mpl/ – przykład
laugh = /la:f/ – śmiać się
pass = /pa:s/ – zdać, minąć, podać
banana = /bəna:nə/ – banan
podczas gdy w AmE ten dźwięk jest zazwyczaj wypowiadany jak tzw. szerokie /æ/:
sample = /sæmpl/
laugh = /læf/
pass = /pæs/
banana = /bənænə/
Jeśli chodzi o pisownię, to jedną z najważniejszych różnic widać w zapisie zbitki -our(-), gdy jest ona nieakcentowana w danym słowie. W BrE jest to właśnie -our(-), np.:
colour – kolor
flavour – smak (np. czekoladowy)
favourite – ulubiony
neighbour – sąsiad
podczas gdy w AmE jest to -or(-):
color
flavor
favorite
neighbor
Kolejną różnicę widać w zapisie końcówki -re. W BrE jest to właśnie -re, np.:
centre – centrum, środek
litre – litr
metre – metr
theatre – teatr
podczas gdy w AmE jest to -er:
center
liter
meter
theater
Ostatnią rzeczą dziś wspomnianą będą końcówki -ise i -ize. W AmE używa się tylko -ize, np.:
recognize – rozpoznać
organize – zorganizować
realize – zdać sobie sprawę
apologize – przeprosić
podczas gdy w BrE można uzyć zarówno końcówki -ize, jak i -ise, podczas gdy ta druga jest częściej używana:
recognise/recognize
organise/organize
realise/realize
apologise/apologize
Jak wspomniałem, to nie wszystkie różnice, ale jedne z najważniejszych, które warto znać. Natomiast następnym razem bliżej przyjrzymy się różnicom w gramatyce oraz znaczeniu i doborze słów określających dane pojęcie.
